Toespraak burgemeester Anneke Raven: Vrijheid in verantwoordelijkheid
Datum: 04-05-2021
Dames en heren, jongens en meisjes,
In Nederland herdenken we vandaag alle burgers en militairen die in het Koninkrijk der Nederlanden, of elders in de wereld, zijn omgekomen sinds het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog. Tijdens die oorlog of bij oorlogen en vredesmissies erna. Dat doen we net als vorig jaar sober.
We herdenken door om 20.00 uur twee minuten stil te zijn. Twee minuten om in stilte te kunnen denken aan alle slachtoffers, die hun leven hebben verloren voor onze vrijheid. Militairen hebben het grootste offer gebracht dat mogelijk is. Zij hebben de hoogste prijs betaald voor onze vrijheid. Zij hebben er hun leven voor gegeven.
Ook denken we aan de offers die door onze inwoners zijn gebracht in de oorlog. Wij hebben onze vrijheid en onze democratie aan al die mensen te danken. Dat besef is een belangrijke motivatie voor ons allen om de vrijheid te vieren. Iedere dag opnieuw.
We gedenken vanavond dat wij sinds het einde van de Tweede Wereldoorlog, voor ons nu alweer ruim 76 jaar geleden, in vrijheid leven. Ook na al die tijd is herdenken nog altijd nodig. Want stil blijven staan bij alle oorlogsslachtoffers, is iets wat we altijd moeten blijven doen.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog kwamen mensen in afschuwelijke omstandigheden om het leven. Velen stierven door oorlogsgeweld of uitputting. Ook zijn veel mensen vermoord, omdat zij in verzet kwamen. Zes miljoen Joden, waarvan 104.000 joden uit Nederland, werden vermoord of kwamen om tijdens de Holocaust.
Ook in onze gemeente vonden tientallen mensen de dood tijdens de oorlog, vooral door het bombardement op Nijverdal op 22 maart 1945.
We mogen dankbaar zijn dat verschillende inwoners van onze gemeente hun eigen leven in de waagschaal legden, door onderdak te bieden aan mensen die vervolgd werden door de Duitsers. Zij namen hun verantwoordelijkheid omdat
zij zich verantwoordelijk voelden voor anderen. We kenden al het verhaal van bakker Flim, het echtpaar Broeze, het echtpaar Schoppink . Zij werden onderscheiden door Yad Vashem. Wij kennen ook het verhaal van meester Ponsteen en zijn echtgenote.
In de jaren ’40-’45 was het Schoolmeestershuis, aan de Grotestraat 133, waar meester Ponsteen woonde een veilige schuilplaats voor minstens acht Joden.
Andries en Dieuwke Ponsteen-Polstra boden verschillende keren onderdak aan joden en aan piloten. Met gevaar voor eigen leven. Hun zoon Henk Ponsteen hield tijdens het laatste oorlogsjaar een minutieus dagboek bij. Moeder Dieuwke Ponsteen schreef een aantal ontroerende brieven aan de moeder van de bij hen op tweejarige leeftijd ondergedoken Hansje Sanders. Deze aangrijpende verhalen zijn te lezen in het onlangs verschenen boek ‘Nijverdal in oorlog’, geschreven onder redactie van Dinand Webbink.
De ervaringen van de familie Ponsteen-Polstra tonen eens te meer aan, dat we ook 76 jaar na het einde van de oorlog, onze vrijheid moeten koesteren.
Betekent vrijheid ‘Kunnen gaan en staan waar je wilt’ of ‘Je eigen keuzes kunnen maken’. Betekent Vrijheid ‘Jezelf kunnen zijn’ of ‘Vrij te zijn om te doen en te zeggen wat je wilt’. Vrijheid is niet ongelimiteerd. Vrijheid mag niet ten koste gaan van de ander. Het gaat om vrijheid in verantwoordelijkheid.
Vrijheid zit diep verankerd in onze identiteit, maar is nooit vanzelfsprekend. Zelfs in vredestijd is vrijheid een waarde die niet ‘gegeven’ is. Zeker in coronatijd lijkt het steeds moeilijker om onze vrijheid in te leveren voor anderen.
Hoe gaat het met onze vrijheid, 76 jaar na de bevrijding?
Hoe gaat het met onze vrijheid als journalisten en persfotografen in Nederland tijdens hun werk bedreigd worden en te maken krijgen met geweld?
Hoe gaat het met onze vrijheid als een groot deel van de homoseksuele stellen in ons land niet hand in hand over straat durft te lopen uit angst voor geweld?
Hoe gaan we om met onze vrijheid als op sociale media bedreigen en schelden aan de orde van de dag is?
Hoe gaan we om met onze vrijheid als een joodse school in Amsterdam permanent bewaakt moet worden.
Het fundament van onze vrije samenleving is gelukkig robuust, maar niet onaantastbaar. Daarom moeten we onze vrijheid dag in dag uit beschermen en versterken. Dat zijn we verschuldigd aan alle mensen die 76 jaar geleden voor ons het grootste offer brachten. Zij leverden een grote bijdrage aan de vrije wereld waarin wij vandaag de dag leven. Dat moeten we ons blijven realiseren. Daarom is samen herdenken van de slachtoffers op 4 mei en de vrijheid vieren op 5 mei zo van belang. Opdat wij nooit vergeten dat velen een hevige strijd leverden voor onze vrijheid.
